Το 2023 εορτάζουμε τα σαράντα έτη από την ίδρυση και λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ). Με την δημιουργία του ΕΣΥ η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ σηματοδοτούσε την συνέπεια στο ιδεολογικό στίγμα για την οικοδόμηση του κοινωνικού κράτους, με την παροχή στους Έλληνες πολίτες της δωρεάν υγειονομικής περίθαλψης.. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας είναι μία μεγάλη κατάκτηση. Αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους θεσμούς του κράτους, η αξία του οποίου επιβεβαιώθηκε και με την πανδημική κρίση. Ωστόσο, όταν αναφερόμαστε σε ένα σύστημα, το οποίο υπηρετεί έναν τομέα με ραγδαία εξέλιξη –όπως αυτός της υγείας– νομοτελειακά θα πρέπει να διασφαλίσουμε την ευελιξία και την προσαρμογή του στα νέα δεδομένα. Αυτό δεν έγινε σε κάποιες φάσεις της ιστορικής του πορείας, κυρίως λόγω της αντιμετώπισής του απλά ως ενός πεδίου δημόσιας πολιτικής, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητές του.
Η σημερινή κυβέρνηση, πιστή στις αρχές της, για την απαξίωση του δημόσιου συστήματος υγείας και την ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα, τόσο κατά την διάρκεια της πανδημίας όσο και με την ψήφιση του νόμου για την δευτεροβάθμια φροντίδα υγείας τις προηγούμενες ημέρες, έδειξε την διάθεση της για εμπορευματοποίηση της υγείας και για την θέση εμποδίων στην ισότιμη πρόσβαση των πολιτών και στην δωρεάν παροχή του κοινωνικού αγαθού.
Είναι αλήθεια ότι για την ανάταξη και αναβάθμιση του δημοσίου συστήματος απαιτούνται ισχυρές μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις, χωρίς αυτές να συνοδεύονται από ταλαντεύσεις και τις λογικές του πολιτικού κόστους όπως γινόταν μέχρι τώρα. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα πρέπει να είναι απαλλαγμένες από τις παθογένειες του συστήματος της κρατικής διοίκησης και τις εξυπηρετήσεις συντεχνιακών συμφερόντων.
Είναι αναγκαία η αξιοποίηση με σύγχρονους τρόπους του επιστημονικού δυναμικού, των μελετών για την σύγχρονη διοίκηση και οργάνωση των συστημάτων υγείας, την εφαρμογή μοντέλων εξορθολογισμού των οικονομικών υγείας και κάλυψη των αναγκών όλων των γεωγραφικών ενοτήτων με σημαντική συμβολή της Αυτοδιοίκησης.
Ειδικότερα προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει:
Α. Να αξιοποιήσουμε το άριστα εκπαιδευμένο υγειονομικό προσωπικό, γιατρούς, νοσηλευτές και άλλες υποστηρικτικές ειδικότητες.
Η χώρα μας διαθέτει νέους επιστήμονες, οι οποίοι μπορούν να στελεχώσουν τις δημόσιες μονάδες υγείας και να προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες. Η κυβέρνηση πρέπει να αξιοποιήσει αυτό το δυναμικό καλύπτοντας όλα τα κενά στα νοσοκομεία και κέντρα υγείας για να λειτουργούν αποτελεσματικά και να εξαλειφθεί η σημερινή απαράδεκτη εικόνα. Πρέπει να σταματήσει η αιμορραγία των νέων επιστημόνων προς άλλες χώρες κυρίως της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τροφοδοτούμε άλλες χώρες σε βάρος των δικών μας αναγκών. Είναι όλοι χρήσιμοι και δεν περισσεύει κανένας. Η πατρίδα μας επένδυσε για την επιστημονική κατάρτιση του υγειονομικού δυναμικού, το οποίο όμως, έτοιμο πλέον, το αξιοποιούν άλλες χώρες. Αν αξιοποιήσουμε το επιστημονικό προσωπικό που μεταναστεύει με την λογική «κόστους-οφέλους» το ισοζύγιο θα είναι θετικό. Γιατί αφενός θα καλύπτουν τις ανάγκες υγείας στον μεγαλύτερο βαθμό και αφετέρου τα μέσα αγωγής και ο εξοπλισμός θα είναι προσδιορισμένος και θα αποφεύγονται σπατάλες από την προμήθεια αναξιοποίητων υλικών και φαρμάκων.
Β. Η Διοίκηση των νοσοκομειακών μονάδων πρέπει να ασκείται από επιστήμονες με γνώσεις στα συστήματα υγείας και γενικά στην διοίκηση επιχειρήσεων και οργανισμών.
Η αξιοποίηση του στελεχιακού δυναμικού, ο οικονομικός και διοικητικός προγραμματισμός, η διαχείριση υλικών για την αποτελεσματική λειτουργία των νοσοκομειακών μονάδων απαιτεί επιστημονική επάρκεια στην Διοίκηση(management). Τα στελέχη αυτά καλούνται, με τα ελάχιστα μέσα, προσωπικό και πόρους που διαθέτουν, να σχεδιάσουν και να επιτύχουν με κανόνες επιχειρησιακής έρευνας τα βέλτιστα αποτελέσματα παροχής υπηρεσιών υγείας. Πρέπει να έχουν την αντίληψη και γνώση για την εφαρμογή σύγχρονων προγραμμάτων της αλυσίδας εξυπηρέτησης και διαχείρισης του χρόνου. Αυτά που παρατηρούνται σήμερα είναι απαράδεκτα και ταλαιπωρούνται άδικα οι πολίτες, πολλές φορές χωρίς να εξυπηρετούνται. Οι Διοικήσεις των νοσοκομείων πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις και να επιλέγονται αξιοκρατικά. Δεν πρέπει να θυσιάζεται η παροχή του κοινωνικού αγαθού της υγείας στον βωμό εξυπηρέτησης κομματικών ή αλλότριων συμφερόντων.
Γ. Σημαντικό ρόλο για την συνεχή χρηματοδότηση των υπηρεσιών υγείας είναι και ο εξορθολογισμός των οικονομικών υγείας. Ο προγραμματισμός λειτουργίας των μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας υγείας και τα αποτελέσματα είναι μετρήσιμα μεγέθη. Οι στόχοι και τα στάδια προγραμματισμένων δράσεων πρέπει να κοστολογούνται, έτσι ώστε με την εκτέλεση του προϋπολογισμού να καλύπτονται και οι προγραμματισμένες ανάγκες. Η δαπάνη για την υγεία είναι σημαντική και συνήθως, όπως και στο παρελθόν ξεφεύγει από τα προϋπολογιζόμενα.
Για να εξελίσσεται ομαλά η χρηματοδότηση του δημόσιου συστήματος υγείας, με πόρους του κράτους και των ασφαλιστικών ταμείων,θα πρέπει να μεταρρυθμιστεί το σύστημα κοστολόγησης, με εισαγωγή νέων προτύπων και σύγχρονων αποτελεσματικών εφαρμογών για την αποφυγή της σπατάλης. Ιδιαίτερη συμβολή στον εξορθολογισμό των οικονομικών της υγείας έχουν με τον θεσμικό τους ρόλο και τις αρμοδιότητες τους, ο Ε.Ο.Π.Υ.Υ και η Ε.Κ.Α.Π.Υ χωρίς παρεμβάσεις και σκοπιμότητες.
Δ. Πρωταγωνιστικό ρόλο για την αποτελεσματική λειτουργία του δημοσίου συστήματος υγείας, με τις απαραίτητες ρυθμίσεις και μεταφορά αρμοδιοτήτων, μπορεί να διαδραματίσει και η Αυτοδιοίκηση και κυρίως οι Δήμοι. Μέχρι σήμερα οι υπηρεσίες υγείας της Αυτοδιοίκησης είναι περιορισμένες σε θέματα είτε υγειονομικού και περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος είτε γραφειοκρατικής διεκπεραίωσης διοικητικών αποφάσεων. Αποτελεσματικά και ιδιαιτέρως ωφέλιμα για τον πληθυσμό χαρακτηρίζονται τα προγράμματα εμβολιασμών, αγωγής και προαγωγής της υγείας καθώς και το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι». Τα τελευταία χρόνια, λόγω ιδιαίτερων συνθηκών οικονομικής κρίσης και της πανδημίας, δημιουργήθηκαν στους Δήμους –κυρίως με πρωτοβουλίες της κοινωνίας πολιτών– δομές, όπως κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία, με σημαντικά ωφέλη στην τοπική κοινωνία. Είναι απαραίτητο να μεταφερθούν αρμοδιότητες και πόροι για την διευκόλυνση διασύνδεσης της Αυτοδιοίκησης με τις δομές του δημοσίου συστήματος υγείας. Με αυτό τον τρόπο θα καλυφθούν αδυναμίες του συστήματος στις απόμακρες και δυσπρόσιτες περιοχές και ειδικά στην νησιώτικη χώρα. Η υποστήριξη του συστήματος υγείας από τους Δήμους με υποδομές και παροχή διευκολύνσεων στο υγειονομικό προσωπικό, θα δημιουργούσε ελκυστικές συνθήκες για τους ενδιαφερόμενους. Είναι ένα καλό βήμα για την παροχή της υγείας σε όλες τις γεωγραφικές ενότητες της χώρας. Η αρχή μπορεί να γίνει με την δημιουργία Υγειονομικών Περιφερειών αντίστοιχου αριθμού των Αυτοδιοικητικών Περιφερειών, με καθορισμένες συνεργασίες. Οι Δήμοι θα πρέπει να έχουν εκπρόσωπο στην εκτελεστική διοίκηση των νοσοκομειακών μονάδων. Για αυτό, μπορεί να απαιτηθεί για λόγους ευελιξίας, λογοδοσίας και αποτελεσματικότητας να αλλάξει η φυσιογνωμία του νομικού προσώπου των νοσοκομείων πάντα υπό τον έλεγχο του δημοσίου. Οι Δήμοι μέσα από πρακτικές κοινωνικής οικονομίας και συμμετοχής της κοινωνίας πολιτών μπορούν να συμβάλουν στην αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας και στην κάλυψη των αναγκών του κοινωνικού αγαθού.
Για την αντιμετώπιση όλων των αναγκών και για την βιώσιμη προοπτική του δημοσίου συστήματος υγείας απαιτούνται ολιστικές μεταρρυθμίσεις, συνδεδεμένες με την φιλοσοφία του συστήματος για δωρεάν παροχή υπηρεσιών και ισότιμη πρόσβαση των πολιτών. Η πολιτική υγείας, συνιστά ένα από τα πιο απαιτητικά πεδία άσκησης δημόσιας πολιτικής και δεν μπορεί να εγκλωβίζεται στο πολιτικό κόστος, που προκαλείται κυρίως από τις αντιδράσεις ομάδων πίεσης και συμφερόντων.Κρίνεται απαραίτητη μια δομική μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας και θεσμική θωράκιση του πλαισίου προμήθειας ιατροτεχνολογικούεξοπλισμού και φαρμάκου, για την ελάφρυνση της κρατικής δαπάνης αλλά και για την αποτροπή της διασπάθισηςτου δημοσίου χρήματος από τα «πιράνχας της υγείας».
Τα ιδιωτικά κέντρα υγείας μπορεί να λειτουργούν και να παρέχουν συμπληρωματικές και εξειδικευμένες υπηρεσίες και να στηρίζονται στους πολίτες που έχουν την δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν τις ανάγκες τους. Η σημερινή κυβέρνηση δυστυχώς με τις πολιτικές της απαξιώνει το δημόσιο σύστημα υγείας και δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες και ανοίγει πεδίο λαμπρό για τα ιδιωτικά κέντρα παροχής υγειονομικών υπηρεσιών.
Εναπόκειται λοιπόν στο ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής, που είναι εξ αρχής αφοσιωμένο στις αρχές για την ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας, να επιδιώξει για άλλη μια φορά, όπως και στο παρελθόν, μέσα από το πρόγραμμα του για την Υγεία, την κινητοποίηση όλων των προοδευτικώνδυνάμεων για την στήριξη της δωρεάν περίθαλψης των συμπολιτών μας.
Ο Πάνος Τρυφιάτης είναι Οικονομολόγος- ΔΜΣ Πολιτικής Επιστήμης και Πρώην Αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού.
Είναι μέλος της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής
